Zaliczka i zadatek spełniają podobną funkcję. W jednym i drugim przypadku jest to określona kwota pieniędzy, którą nabywca towaru lub usługi uiszcza na poczet umowy, która ma zostać zrealizowana w przyszłości.
Zarówno zaliczka jak i zadatek nie stanowią przychodu, aż do momentu zrealizowania umowy. Są to jednak dwa różne narzędzia, których nie powinniśmy mylić. Jeżeli obydwie strony umowy wywiążą się ze swoich zobowiązań nie ma znaczenia, z którego z tych narzędzi skorzystały. Wpłacone kwoty są wtedy zaliczane na poczet ceny nabycia. I to właściwie koniec podobieństw. Konsekwencje prawne i finansowe pojawiają się w momencie, kiedy do realizacji umowy nie dochodzi. Zadatek i zaliczka podlegają wtedy rozliczeniu i tu pojawiają się istotne różnice. Dlatego warto na etapie negocjowania umowy jasno określić czy strony umawiają się na zadatek, czy zaliczkę i zdawać sobie sprawę z ewentualnych skutków tego wyboru.
Dowiedz się na czym polega faktoring >>
Zaliczka to narzędzie, które nie jest wprost uregulowane w przepisach prawa. Stosuje się do niej te same przepisy, które dotyczą wykonywania umów wzajemnych. Wpłacona przez kupującego zaliczka de facto nie spełnia funkcji zabezpieczającej, dyscyplinującej strony do wywiązania się z umowy. Jeżeli nie dojdzie do realizacji umowy powinna zostać zwrócona bez względu na powody takiego stanu - staje się ona wtedy świadczeniem nienależnym. Nie ma również znaczenia, z winy której ze stron umowa nie doszła do skutku. Jeżeli sprzedający poniósł jakieś koszty w związku z przygotowaniem do realizacji umowy, może je potrącić z wpłaconej zaliczki. Jednak, aby nie budziło to wątpliwości, takie zapisy należy ująć w umowie. Oczywiście w osobnym postępowaniu strony mogą domagać się naprawienia szkody wynikającej z braku realizacji umowy. Jest to bardziej skomplikowane postępowanie, którego efekt trudno przewidzieć.
Jaki cel w takim razie przyświeca stronom umawiającym się na zaliczkę? Jest to zazwyczaj wymóg stawiany przez sprzedającego, jako warunek niezbędny, aby doszło do zawarcia umowy. W ten sposób sprzedający pozyskuje bezpłatne finansowanie np. na zakup materiałów koniecznych do realizacji umowy.
Pożyczka dla firm - kompletny przewodnik w 4 krokach >>
Definicję zadatku oraz zasady postępowania przy braku realizacji umowy przez jedną ze stron uregulowano w Kodeksie cywilnym w art. 394. Wpłacony przez nabywcę zadatek spełnia funkcję zabezpieczającą dla obydwu stron mobilizując je do realizacji zobowiązań wynikających z zawartej umowy. W przypadku braku wykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona bez żadnych dodatkowych warunków, terminów i wezwań może odstąpić od umowy. Jeśli jest to kupujący to może żądać zwrotu podwójnego zadatku. Jeśli sprzedający to otrzymany zadatek może zatrzymać. Co ważne, nie trzeba w tym przypadku udowadniać wystąpienia jakiejkolwiek szkody, która wręcz może nie wystąpić.
Prawo do domagania się zwrotu podwójnego zadatku przez kupującego oraz prawo do zatrzymania zadatku przez sprzedającego zostaje wyłączone w następujących sytuacjach:
Jeżeli strony w podpisanej umowie nie zawarły odmiennych postanowień to tylko zadatek wpływa dyscyplinująco na strony umowy do jej wykonania. Zaliczka daje wymierne korzyści jedynie stronie, która ją otrzymuje i stanowi pewną formę bezpłatnego finansowania otrzymanego przed realizacja umowy.
